Boosheid is een van de basisemoties van de mens. Wie handelt uit boosheid of woede, geeft zijn grenzen aan en laat zien dat een ander te ver is gegaan. Meestal worden de verhoudingen daarna hersteld en zakt de boosheid weg. Niet iedereen vindt het makkelijk om zijn woede op een goede manier te uiten. Soms worden mensen overspoeld door hun woede, misschien uit onzekerheid of uit frustratie, of omdat de boosheid te lang wordt ‘opgepot’. Het kan ook voorkomen dat mensen in hun opvoeding niet hebben geleerd hoe ze op een goede en functionele manier hun woede kunnen uiten. Als iemand zichzelf op die momenten niet in de hand kan houden, kan dit leiden tot agressief of bedreigend gedrag tegen anderen, het vernielen van spullen en in sommige gevallen ook tot zelfbeschadiging.

Iedereen kent angst. Het is een menselijke reactie die ons beschermt. Het weerhoudt ons er bijvoorbeeld van overmoedig te raken, maar waarschuwt ons ook als er gevaar dreigt. Angst is dus een nuttige emotie die signalen herkent, zodat we snel kunnen reageren. Toch overkomt het sommige mensen dat hun angst een eigen leven gaat leiden. Als iemands leven door angst wordt beheerst en de naaste omgeving er ook onder lijdt, dan spreken we van een angststoornis.

Ieder mens heeft in bepaalde periodes last van stress. Het is een vorm van spanning die te voelen is in het lichaam: een droge mond, versnelde hartslag, spieren spannen zich aan. Stress is niet per se slecht: het zorgt ervoor dat we alert en gefocust zijn bij belangrijke of gevaarlijke gebeurtenissen. Meestal gaat stress vanzelf weer over, maar in sommige gevallen spreken we van een stressstoornis. Als de stress langdurig aanhoudt of als veel stressvolle gebeurtenissen elkaar opvolgen, heeft het lichaam te weinig gelegenheid om zich tussendoor te ontspannen en opnieuw in balans te komen. Dan kan sprake zijn van een chronische stressstoornis. Bij een ingrijpende gebeurtenis (bijvoorbeeld een ongeval of een plotseling verlies of trauma) kan de stress zo hoog oplopen dat het lichaam daar niet makkelijk van herstelt. Dan is sprake van een acute stressstoornis.

Iemand die aan een depressie lijdt, heeft last van een langdurig sombere stemming en vermindering van interesse of plezier. Andere veelvoorkomende klachten zijn moeheid, prikkelbaarheid, het gevoel niets waard te zijn of een schuldgevoel, moeite met concentreren, denken en beslissingen nemen, veel piekeren en in sommige gevallen ook vaak denken aan de dood. Depressies kunnen voorkomen bij volwassenen, maar ook bij kinderen en jongeren.

Een burnout is een toestand van extreme vermoeidheid die optreedt na een langdurige overbelasting. Iemand met een burnout voelt zich ‘opgebrand’ en heeft geen energie meer. Zelfs de kleinste taken kunnen een grote opgave zijn. Omdat iemand met een burnout vaak al langere tijd over zijn grenzen heen gaat, duurt het vaak lang voor de diagnose wordt gesteld.

Een bipolaire stoornis wordt ook wel manisch-depressieve stoornis genoemd. Ieder mens kent periodes van pieken en dalen, maar bij een bipolaire stoornis zijn deze stemmingen ernstig ontregeld en liggen de pieken en dalen extreem ver uit elkaar. In een manische periode voelt iemand zich erg energiek, uitbundig en uitgelaten of juist nerveus en prikkelbaar. Een depressieve periode daarentegen kenmerkt zich door somberheid en lusteloosheid, zonder aanwijsbare aanleiding of oorzaak.

Bij ingrijpende levensgebeurtenissen gaat het bijvoorbeeld om het doormaken van een echtscheiding, het verliezen van een dierbaar persoon of een vaardigheid of rol, maar ook om het slachtoffer zijn (geweest) van seksueel misbruik of mishandeling. Het meemaken van dit soort gebeurtenissen in de jeugd of op latere leeftijd kan leiden tot allerlei psychische en psychiatrische klachten en ziektebeelden, zoals depressie, angst, hechtingsstoornissen of persoonlijkheidsstoornissen.

Gezinsproblematiek is een verzamelbegrip voor diverse zorgen en klachten die er binnen een gezin kunnen zijn. Zo kan het zijn dat het niet fijn loopt in het gezin en dat er veel ruzie is. Ook kunnen er grote zorgen zijn over hoe het tussen gezinsleden gaat of je hebt als ouder(s) moeite om (samen) de opvoedtaken op een goede manier op te pakken. Dit alles kan diverse oorzaken hebben. Zo kan een bepaalde fase van een gezin extra moeilijk verlopen of kunnen individuele problemen een grote invloed hebben op het gezinsfunctioneren. In een gezin reageert iedereen op een bepaalde manier op elkaar en iedereen heeft zijn eigen rol hierin. Meestal loopt dat goed, maar soms zijn de reacties die gezinsleden op elkaar hebben niet helpend en kunnen ze het probleem juist versterken. Deze patronen herkennen of veranderen gaat niet altijd vanzelf. Het zijn langdurig ingesleten manieren van reageren met vaak gevoelens van onmacht tot gevolg.

Een echtscheiding is een stressvolle gebeurtenis: er spelen allerlei emoties, er moeten praktische dingen geregeld worden en alle betrokkenen moeten een nieuw evenwicht vinden. Als het betrokkenen na een bepaalde tijd niet lukt om dit evenwicht te hervinden, om weer vooruit te kijken en nieuwe perspectieven te vinden, is er sprake van echtscheidingsproblematiek. Zowel scheidende volwassenen als hun kinderen kunnen hiermee te maken krijgen.

Iedereen wordt tijdens zijn leven geconfronteerd met rouw en verlies. Mensen overlijden, relaties worden beëindigd, kinderen gaan het huis uit of de gezondheid gaat achteruit. Rouw en verlies horen bij het leven en het is normaal dat je daardoor uit je evenwicht bent. Naast verdriet kan rouw ook gevoelens van pijn, somberheid, angst, onzekerheid of woede met zich meebrengen. Ook lichamelijke klachten zoals een uitgeput gevoel, buikpijn of hoofdpijn kunnen met rouw gepaard gaan. Rouw is een persoonlijk proces dat iedereen op zijn eigen manier zal moeten doorstaan. Het kan ook voorkomen dat je merkt dat je als het ware vast blijft zitten in de rouw. Ook na langere tijd draait jouw hele leven nog om het verlies, kun je het verlies niet accepteren en kun je de draad van het normale leven niet meer oppakken. In dat geval spreken we van gestagneerde rouw.

Onder seksueel misbruik wordt verstaan dat iemand wordt gedwongen om seksuele handelingen te ondergaan of uit te voeren. Dit varieert van begluurd worden of moeten toezien bij seksuele handelingen tot betasting en verkrachting. In het geval van misbruik heeft het slachtoffer niet het gevoel te kunnen weigeren of zich aan de situatie te kunnen onttrekken. Bijvoorbeeld doordat er psychologische druk wordt uitgevoerd, doordat er sprake is van een machtsverhouding of omdat iemand wordt gechanteerd of bedreigd met fysiek geweld. Ook seksueel geweld in partnerrelaties valt onder seksueel misbruik.

Een trauma kan ontstaan na een schokkende en ingrijpende gebeurtenis, zoals een verkeersongeval, een inbraak, het getuige of slachtoffer zijn van geweld of misbruik, maar ook na een plotseling schokkend verlies van werk of van een naaste. Gevoelens van onmacht, woede, angst en afschuw of juist verdringing zijn logische reacties op zo’n ingrijpende gebeurtenis. In veel gevallen worden die gevoelens in de loop der tijd verwerkt en kan het gewone leven weer min of meer hervat worden. We spreken van een trauma als deze gevoelens niet verminderen en als de angstreactie aanwezig blijft, ook als het reële gevaar niet meer aanwezig is. Het komt ook voor dat de klachten zich pas maanden (en soms jaren) na de gebeurtenis openbaren. Een trauma kan zowel bij kinderen als volwassenen voorkomen. Als je na een trauma langdurige klachten overhoudt, wordt dit ook een posttraumatische stressstoornis genoemd.

De term eetstoornis is een verzamelnaam voor meerdere aandoeningen, zoals anorexia nervosa, boulimia nervosa of Binge Eating Disorder. Iemand met een eetstoornis heeft een langdurig verstoorde verhouding tot eten en een ongezond eetpatroon, zoals excessief lijnen of eetbuien, soms afgewisseld met overgeven. Vaak is er sprake van een negatief of verstoord lichaamsbeeld. Een eetstoornis gaat vaak samen met perfectionisme en faalangst. In sommige gevallen is de oorzaak gelegen in nare of heftige gebeurtenissen in de gezinssituatie, maar dit is zeker niet altijd het geval.

Verslaving is iets menselijks, veel mensen zijn wel een beetje verslaafd… aan roken, chocolade, hardlopen. Maar verslavingsproblematiek is een groot probleem dat vele levensgebieden beïnvloedt. Verslavingsproblematiek is een ziekte en verslaafden hebben professionele hulp nodig om te stoppen met het verslavende middel (soft- of harddrugs, alcohol, medicatie) of het verslavende gedrag (gamen, seks, gokken).

Faalangst is de angst om fouten te maken en komt voor bij zowel kinderen als volwassenen. De faalangst kan betrekking hebben op prestaties, zoals een spreekbeurt, een toets of examen of tijdens een sportwedstrijd. Er kan ook sprake zijn van sociale faalangst. Dit heeft betrekking op het zich niet geaccepteerd voelen door de ander. Faalangst kan verschillende oorzaken hebben. Het kan te maken hebben met aanleg. Iemand is van zichzelf niet zo zelfverzekerd en zal snel denken dat hij niet goed genoeg is. Iemand kan ook overvraagd worden, bijvoorbeeld hoge verwachtingen van ouders. Soms is het niveau van de opleiding of het werk te hoog. Ook kunnen negatieve ervaringen uit het verleden zorgen voor faalangst.

Weerbaarheid en assertiviteit worden vaak in één en dezelfde zin genoemd. Ze lijken onlosmakelijk met elkaar verbonden te zijn. Weerbaarheid vertelt iets over het in staat zijn tegenstand te bieden. Hoe groter jouw weerbaarheid is, hoe beter je tegenstand kunt bieden aan lastige situaties. Wanneer je weerbaarheid niet zo groot is en je dus weinig tegenstand kunt bieden in lastige situaties, kan dit nare gevolgen voor je opleveren. Je kunt of durft onvoldoende voor jouw belangen op te komen. Met assertiviteit wordt bedoeld zelfbewust of zelfverzekerd zijn. Als je niet assertief bent, kun je lastig voor jezelf opkomen. Je gaat met alle winden mee, geeft onvoldoende jouw grenzen aan en laat je te vaak de les lezen.

Voor een kind is het van belang dat het een goede relatie met zijn verzorgers ontwikkelt en dat hij erop kan vertrouwen dat er voor hem gezorgd wordt. Als een baby huilt, wordt hij opgepakt en getroost; als hij honger heeft, wordt hij gevoed en als hij iets nieuws kan, wordt hij geprezen. Met die veiligheid als basis durft een kind de wereld om zich heen te ontdekken. Niet alle kinderen groeien op in een omgeving waarin zorg en aandacht vanzelfsprekend zijn. Als een kind opgroeit in een gezin waarin basale zorg ontbreekt, waarin de ouder niet aanvoelt wat een kind nodig heeft of door eigen problematiek afwezig is of onvoorspelbaar reageert, is dit voor een kind een onveilige omgeving om op te groeien. Het vanzelfsprekende vertrouwen dat kinderen in hun ouders hebben, komt niet of minder op gang en daarmee ook het vertrouwen in het eigen kunnen. Het kind leert onvoldoende hoe het op een veilige en gezonde manier met anderen contact kan maken. Ook het onderscheid tussen prettige en risicovolle contacten kan lastig te maken zijn voor kinderen. Hoewel hechtingsproblemen in de (vroege) jeugd ontstaan, kan dit ook in de volwassenheid grote gevolgen hebben.

Iedereen voelt zich weleens onzeker over zijn handelen, de manier waarop je overkomt of hoe je er uit ziet. Wanneer deze onzekerheid over jezelf zo groot wordt dat het bepalend gaat worden in je dagelijks handelen, spreken we van een negatief zelfbeeld en wordt de onzekerheid een probleem. Jouw zelfbeeld heeft zich gevormd vanaf je geboorte en wordt niet alleen door jezelf, maar ook door anderen gevormd. Als je vaak hoort dat jouw uiterlijk niet naar de norm is of dat je niets waard bent, zul je dat zelf gaan geloven. Je ontwikkelt een negatief beeld over jezelf.

Ieder mens kent een zekere mate van dwangmatig gedrag: een paar keer controleren of het gas echt uitgedaan is of niet op de randen van de stoeptegels lopen. Als dit gedrag veelvuldig en langdurig voorkomt en iemand ernstig beperkt wordt in het alledaagse leven, spreken we van een dwangstoornis. Een dwangstoornis kan bestaan uit dwanggedachten (obsessies) en/of dwanghandelingen (compulsies).

Ieder mens wordt wel eens flink boos. Ook een keer agressief reageren, wil nog niet zeggen dat iemand probleemgedrag vertoont. We spreken van gedragsproblemen als iemand een langdurig patroon laat zien van negatief, opstandig of driftig gedrag of gedrag dat tegen de normen ingaat, zoals vechten, stelen en liegen. Een gedragsprobleem is iets anders dan een gedragsstoornis. Een gedragsstoornis is aangeboren en niet te genezen: iemand vertoont gedrag dat voortkomt uit een aandoening, zoals autisme, ADHD of een persoonlijkheidsstoornis. Gedragsproblemen zijn niet aangeboren, maar worden veroorzaakt door de omstandigheden. Mogelijke oorzaken voor gedragsproblemen zijn een niet-stabiele opvoeding of het meemaken van ingrijpende gebeurtenissen zoals geweld of seksueel misbruik. Gedragsproblemen kunnen voorkomen bij kinderen en bij volwassenen.

Hypochondrie (of ziektevrees) is een angststoornis. Als je hypochondrie hebt, denk je steeds dat je ernstig ziek bent. Er zijn hier geen medische aanwijzingen voor te vinden. Je bent erg gericht op signalen van jouw lichaam en denkt bij gewone lichamelijke verschijnselen dat ze tekenen zijn van een ernstige ziekte. Ook als een arts een ziekte uitsluit, stelt dat jou niet gerust.

Bij genderproblematiek heb je het gevoel dat je in het verkeerde lichaam geboren bent. Je bent bijvoorbeeld lichamelijk een man, maar je voelt je vrouw, of andersom. Genderproblematiek kan zich al op jonge leeftijd uiten, maar kan zich ook later ontwikkelen, bijvoorbeeld in de puberteit. Sommige mensen met genderproblematiek hebben de behoefte om van geslacht te veranderen, maar dit is niet altijd het geval.

Autisme bestaat in veel gradaties, van licht tot zwaar. De overkoepelende symptomen zijn problemen in de sociale omgang en communicatie, het star willen vasthouden aan bepaalde gewoontes, het snel overprikkeld raken (door geluiden, geuren, gebeurtenissen) en een sterke gerichtheid op een of meer onderwerpen. Autisme kan heel sterke invloed hebben op het functioneren van iemand, maar ook een lichte invloed. Ook hangt het functioneren samen met de mate van intelligentie van de persoon met autisme.

ADHD is een afkorting van 'Attention Deficit Hyperactive Disorder', oftewel aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit. ADHD is een meestal aangeboren en erfelijke aandoening. Dit kan ervoor zorgen dat je je moeilijk kunt concentreren en snel afgeleid bent (aandachtsproblemen), ondoordacht beslissingen neemt en te snel tot actie overgaat (impulsiviteit) en lichamelijk overactief bent of je altijd onrustig voelt (hyperactiviteit). ADHD zonder hyperactiviteit wordt ook wel ADD genoemd. De diagnose ADHD wordt meestal bij kinderen en jongeren gesteld. In veel gevallen ontgroeien volwassenen de aandoening, maar niet altijd.

Het syndroom van Gilles de la Tourette (kortweg Tourette) is een neuro-psychiatrische aandoening waarbij je last hebt van tics. Deze tics kunnen bestaan uit het maken van geluiden, het herhalen van woorden of zinnen, of uit het maken van plotselinge bewegingen. Ook gedachtentics komen voor: het dwangmatig herhalen van gedachten of bijvoorbeeld het voortdurend bedenken van woorden met een bepaalde beginletter. Tourette ontstaat vaak al op jonge leeftijd en komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes. De oorzaak ligt in de hersenen en Tourette is vooralsnog niet te genezen. Wel kunnen de symptomen verminderen doordat iemand leert om de tics tegen te gaan. Tourette komt relatief vaak voor in combinatie met andere aandoeningen, zoals ADHD of een stoornis in het autistisch spectrum.

Ieder mens wordt wel eens flink boos, en ook een keer agressief reageren wil nog niet zeggen dat iemand een gedragsstoornis heeft. We spreken van een gedragsstoornis als iemand een langdurig patroon laat zien van negatief, opstandig of driftig gedrag of gedrag dat tegen de normen ingaat, zoals vechten, stelen of liegen. Een gedragsstoornis is iets anders dan een gedragsprobleem. Gedragsproblemen zijn niet aangeboren, maar worden veroorzaakt door omstandigheden, zoals bijvoorbeeld een ingrijpende gebeurtenis. Een gedragsstoornis is aangeboren en niet te genezen; iemand vertoont gedrag dat voortkomt uit een aandoening, zoals autisme, ADHD, een verstandelijke beperking of een persoonlijkheidsstoornis. Een gedragsstoornis kan voorkomen bij kinderen, jongeren en volwassenen.

Je persoonlijkheid wordt gevormd door veel zaken: de manier waarop je naar het leven kijkt, jouw gedrag, patronen die je hebt ontwikkeld en jouw karakter. Als je een gezonde persoonlijkheid hebt, ben je over het algemeen in staat om je aan te passen aan veranderende omstandigheden en kun je gezonde en betekenisvolle relaties met anderen aangaan. Als je een persoonlijkheidsstoornis hebt, merk je dat je vastloopt in jouw gedrag en jouw gedachten. Negatieve of starre karaktertrekken als jaloezie, angst, wantrouwen, impulsiviteit of afhankelijkheid kunnen de overhand krijgen en je tegenwerken in het omgaan met de omstandigheden of de mensen om je heen. Dit is een langdurig patroon van gedrag en gedachten dat je niet makkelijk op eigen kracht kunt veranderen.

Borderline is een persoonlijkheidsstoornis en veroorzaakt sterke wisselingen in stemming, gedrag en gedachten. Als je Borderline hebt, kun je impulsieve beslissingen nemen, zoals plotseling je baan opzeggen of heftige conflicten krijgen. De oorzaak van Borderline is niet helemaal duidelijk. Wel meldt een hoog percentage van mensen met Borderline dat ze in hun jeugd een nare ervaring hebben meegemaakt, zoals misbruik, verwaarlozing of mishandeling. Ook zijn er aanwijzingen dat erfelijkheid een rol speelt in het ontwikkelen van Borderline. Veel mensen met Borderline zijn bang om in de steek gelaten te worden of voelen zich snel afgewezen. Ook voelen mensen zich vanbinnen vaak onzeker en ‘leeg’, alsof ze niet weten wie ze echt zijn of wat ze vinden.

Iemand met een psychose is het contact met de werkelijkheid gedeeltelijk of geheel kwijt. Er kan sprake zijn van waandenkbeelden of hallucinaties: dingen ervaren, zien of horen die er in werkelijkheid niet zijn. Sommige mensen horen stemmen die boodschappen of opdrachten doorgeven. Ook kan iemand in een psychose wantrouwig worden of complottheorieën ontwikkelen. Gevoelens kunnen afvlakken of juist heviger worden en er kan sprake zijn van plotselinge stemmingswisselingen. Het dag- en nachtritme kan verstoord zijn. Een psychose kan onderdeel zijn van een andere psychiatrische ziekte zoals schizofrenie of een bipolaire (manisch-depressieve) stoornis.

Schizofrenie is een ziektebeeld dat pas over langere tijd kan worden vastgesteld. Als iemand regelmatig last heeft van psychoses, kan de diagnose schizofrenie worden gesteld. De ernst van de symptomen is sterk wisselend. Schizofrenie kan gepaard gaan met depressies, manische perioden of angstklachten.

Dementie is een overkoepelend begrip voor de achteruitgang van de hersenen. Alzheimer komt veruit het meest voor (70%), gevolgd door vasculaire dementie (15%). Daarnaast zijn er nog een aantal andere vormen. Bij mensen met Alzheimer worden de hersencellen die te maken hebben met complexe functies het eerst aangetast. Men vermoedt dat eiwitopeenhopingen de prikkeloverdracht verstoren, waardoor de cellen afsterven en er geen nieuwe verbindingen gemaakt kunnen worden. Vasculaire dementie ontstaat door een ontregeling van de bloedtoevoer naar de hersenen. De gevolgen hiervan hangen sterk af van het getroffen gebied in de hersenen. Bij vasculaire dementie is er sprake van sprongsgewijze achteruitgang en ziekte-inzicht door de patiënt.

De ziekte van Parkinson is een progressieve hersenaandoening die niet geneest. Door een tekort aan de neurotransmitter dopamine wordt de aansturing van de spieren aangetast en gaan armen en benen beven. Doordat de spieren stijf worden, komen lichaamsbewegingen moeilijker op gang en worden bewegingen trager. Ook automatische bewegingen kunnen uitvallen. Bij langer voortduren van de ziekte kunnen ook evenwichtsproblemen optreden, waardoor het risico op vallen wordt vergroot.

Het syndroom van Korsakov is een neurologische aandoening die de functie van de hersenen aantast. De directe oorzaak is een tekort aan vitamine B veroorzaakt door een langdurige alcoholverslaving. Iemand met Korsakov heeft ernstig geheugenverlies, heeft moeite met de oriëntatie in tijd en plaats of met het herkennen van personen. Om de gaten in het geheugen op te vullen, verzinnen patiënten met Korsakov regelmatig verhalen over zichzelf. Het functieverlies van de hersenen komt tot stilstand als de patiënt stopt met drinken, maar het verlies is blijvend. Korsakov is daardoor geen progressieve ziekte, zoals bijvoorbeeld Alzheimer, maar is ook niet te genezen.

Chronische vermoeidheid wordt ook wel CVS genoemd: het chronisch vermoeidheidssyndroom. Je bent chronisch vermoeid als je langer dan zes maanden achter elkaar moe bent, zonder dat daar een lichamelijke oorzaak voor gevonden is. Rust nemen helpt niet. De vermoeidheid kan leiden tot geheugen- of concentratieproblemen, spierpijn, gewrichtspijn of hoofdpijn. Ook kun je merken dat je nog lang uitgeput blijft na inspanning of sporten. Hoewel de oorzaak niet bekend is, is het vermoeden dat de manier van moeheid en pijn voelen verstoord is bij CVS. Je voelt moeheid en pijn heftiger dan de meeste andere mensen. Het lijkt erop dat sommige mensen meer aanleg hebben om CVS te krijgen dan anderen. In sommige gevallen is een ziekte of een moeilijke, spanningsvolle periode de aanleiding voor het ontwikkelen van CVS.

Kanker en de behandeling daarvan kan een mens uit balans brengen. Tijdens de behandeling kan men last hebben van piekergedachtes en ook speelt de vraag: hoe houd ik deze behandelingen vol? Veel mensen hebben ook zorgen over hun omgeving: de partner en kinderen. De behandelingen voor kanker, zoals chemotherapie, bestraling en operaties, zijn vaak ingrijpend en kunnen veel consequenties met zich meebrengen. Mensen kunnen verlies van energie ervaren, concentratieproblemen hebben, moeite hebben met uiterlijke veranderingen, problemen met seksualiteit ervaren en het vertrouwen in hun lichaam verliezen.

SOLK is een afkorting voor Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke klachten. In het geval van SOLK heb je last van lichamelijke klachten die langer dan enkele weken duren en waar een arts geen medische oorzaak voor kan vinden. Soms spreekt men ook wel van Aanhoudende Lichamelijke Klachten (ALK). Je kunt hierbij denken aan langdurige vermoeidheid, darmklachten, hoofdpijn of spier- en bindweefselklachten. De lichamelijke klachten kunnen ook samenvallen met psychische klachten als een depressie of een angststoornis.

Een taal- en/of spraakprobleem of taalontwikkelingsstoornis (TOS) wordt vaak op jonge leeftijd opgemerkt. Een TOS kan verschillende uitingsvormen hebben. Zo kan een kind pas laat beginnen met praten of komt de spraakontwikkeling helemaal niet op gang. Sommige mensen kunnen bepaalde klanken niet maken waardoor de spraak moeilijk verstaanbaar wordt. Anderen hebben moeite met het vinden van de juiste woorden of met de zinsopbouw. Het kan ook voorkomen dat de woordenschat achterblijft of dat het begrip van gesproken taal minder groot is. Een taal- of spraakprobleem kan niet alleen bij kinderen, maar ook bij volwassenen voorkomen.

Niet-aangeboren hersenletsel (ook wel NAH genoemd) betreft schade aan de hersenen als gevolg van een ziekte of ongeval. NAH veroorzaakt blijvende klachten op het gebied van lichamelijk functioneren, gedragsverandering en verstoring van verschillende hersenfuncties. Zo kun je spraak-taalproblemen krijgen, stemmingswisselingen of verminderde concentratie of geheugen. De gevolgen kunnen ook ontstaan door drugs- en alcoholgebruik. Onder andere dementie, Parkinson of diabetes kunnen de oorzaak zijn van een beroerte met blijvende gevolgen.

Een meervoudige handicap houdt in dat iemand zowel lichamelijk als geestelijk een beperking heeft. Deze beperking kan lichter of ernstig van aard zijn. Iemand met een lichamelijke of meervoudige handicap wordt beperkt in het dagelijks functioneren. Deze beperkingen kunnen heel verschillend van aard zijn. In sommige gevallen is 24-uursbegeleiding noodzakelijk en zal iemand nooit zelfstandig kunnen functioneren. In andere gevallen is zelfstandig wonen met enkele aanpassingen goed mogelijk. Omdat de beperking altijd aanwezig is, kan dit ook invloed hebben op de stemming. Frustratie, verdriet, of depressieve gevoelens komen regelmatig voor.

We spreken van een lichte verstandelijke beperking als iemand een IQ heeft tussen de 50 en 70. De verstandelijke beperking kan samenhangen met een syndroom, waarbij ook andere lichamelijke en psychische beperkingen voorkomen. Iemand met een lichte verstandelijke beperking ondervindt problemen in de sociale aanpassing en sociale zelfredzaamheid.